Mùi hương, ngoài những hoan ca hạnh phúc như người ta thường ca ngợi, vẫn có những trầm an bỏ ngõ.
Hôm nay, tôi nói về hương bài – Vetiver.
Vetiver là nguyên liệu yêu thích của tôi trong bảng hương, phần vì chính nó đã là một loại thực vật luôn khiến cho người khác ngạc nhiên. Khi ở Nhật, thậm chí tôi còn lùng mua cả trà vetiver để uống, thơm và ngọt lắm. Vị trà theo tôi suốt những tháng mùa đông. Đôi khi, tôi hoà cả trà đậu biếc và vetiver uống chung, thích thú nhìn nước trà sóng sánh ánh tím của hoa với mùi vị dịu êm của thảo mộc trên nền gỗ.
Trà hương-bài-đậu-biếc của tôi
Nói về vetiver – cỏ hương bài, phải kể đến bộ rễ đặc biệt. Bộ rễ có khả năng phát triển cắm sâu vào lòng đất (rễ hương bài có thể phát triển đến 3 mét sau 1 năm), rắn rỏi và cứng cáp. Người ta thường thu hoạch cỏ hương bài sau ít nhất 1 năm trồng trọt. Với đặc tính giữ đất và chống xói mòi, ngừa cỏ dại, cỏ hương bài được xem là một loại thực vật hữu ích cho mục đích cải tạo đất xen canh. Đặc tính dễ trồng, khả năng tự chống sâu bệnh tốt, có thể cho sản lượng cao … khiến hương bài trở thành một loại thực vật có phần được ưu ái. Ở Việt Nam, hương bài cũng được trồng tại nhiều vùng đồi, cát ở Huế. Mỗi kg cỏ hương bài thô mới thu hoạch được bán dao động với ngưỡng 4000 VNĐ/ kg. Mùi hương của hương bài cũng gắn bó với nhang thơm Việt từ những ngày xa xưa. Nhiều gia đình vẫn giữ truyền thống trồng cỏ hương bài và đưa vào mùi hương nhang quê nhà. Tôi chưa có dịp dùng thử, nhưng hẳn là sẽ là một mùi hương đẹp của Việt Nam.
Khác với hiểu lầm của nhiều người, mùi hương của cỏ hương bài không nằm trong phần thân lá xanh trên bề mặt, mà từ phần rễ ngủ yên trong lòng đất. Tinh dầu lặng lẽ thành hình và ẩn mình chạy dọc trong sống rễ kia.
Khi thu hoạch, phần rễ của hương bài được cắt rời khỏi phần thân lá phía trên sẽ được gột sạch bụi đất, sau đó cắt ngắn hơn lần nữa để giúp quá trình phơi rễ được hiệu quả. Rễ hương bài sau đó được phơi khô 1-2 trong bóng râm ngày trước khi đưa vào chưng cất. Giai đoạn phơi đặc biệt quan trọng, vì nếu phơi dứoi ánh nắng mặt trời trực tiếp sẽ ảnh hưởng đến sản lượng tinh dầu thu được. Tinh dầu cỏ hương bài có thể thường được lấy từ quá trình chưng cất hơi nước (steam distillation).
Thân lá vetiver
Rễ vetiver
Xác vetiver sau quá trình chưng cất (Nguồn: Internet)
Nói về mùi hương của cỏ hương bài vetiver.
Mang tên “cỏ” – nhưng loại nguyên liệu này lại không mang facet thảo mộc. Mùi hương của nó được xếp vào nhóm gỗ.
Trong nước hoa, ngừoi ta thường sử dụng hai loại vetiver chính.
- Vetiver Haiti: Đặc trưng với nốt hương bài sạch, ngọt nhẹ và hơi xanh nơi đầu mũi. Haiti là một bán đảo ở Nam Mỹ, nơi được cho là quê hương của loại vetiver hảo hạng nhất, cũng là xuất xứ của hơn 50% sản lượng vetiver trên thế giới (Vetiveria Zizaniodes). Phần lớn công việc của người dân ở bán đảo này cũng chính là trồng và thu hoạch vetiver cho ngành hương. Vetiver Haiti được sử dụng khá nhiều trong các fine fragrance tên tuổi. Mùi hương của Vetiver Haiti được đánh giá là đằm và mang nhiều tính cách (multi-faceted) hơn là Vetiver thu hoạch từ Indonesia hay Ấn Độ.
- Vetiver Java: khói hơn, đặc quánh hơn – nổi tiếng nhất là Vetiver từ Indonesia. Cá nhân tôi cảm thấy vetiver java mang nét chất phác và … nông dân hơn so với Vetiver Haiti, nhưng vẫn có vẻ đẹp riêng của nó. Tôi ít sử dụng nguyên liệu này làm nền chính cho nước hoa, nhưng nhiều hơn là chấm phá khói sương cho bản hương thêm độc đáo. Gì chứ, nốt khói, tôi không dám lạm dụng quá nhiều.
Sau sandalwood hay cedarwood, có lẽ vetiver cũng thuộc những “thiên vương” được ưu ái sử dụng nhiều bởi các nhà điều chế hương. Với mỗi sáng tạo, mỗi khía cạnh khác nhau của hương bài được khai thác. Gần đây, nếu nói về mùi hương bài hiện đại khiến tôi vương vấn nhất, chắc phải kể đến Vetiver Extraordinaire của Frederic Malle.
Gỗ, gia vị. Nhưng rất đỗi dịu dàng.
Nhiều người nói đây là mùi hương rất nam tính. Tôi không chắc. Tôi không thích cũng không khuyến khích bạn chọn mùi hương theo giới tính, mà theo cá tính thì hơn. Lúc viết bài này, tôi cũng đang mặc Vetiver Extraordinaire trong phòng điều hoà set 26 độ, nhìn ra cửa sổ thấy chiều Sài Gòn đã lơi nắng xuống ban công, len lỏi chọc ghẹo mớ dây cáp lòng thòng vốn đã rối rắm xấu mù thành những bóng dây vằn vện in trên nền, nom hết sức buồn cười. Hương gỗ gia vị vốn không được ưu ái khi trời nóng, nhưng trong những ngày “cách ly” này, cũng trở nên ngoại lệ.
Vetiver Extraordinaire được thiết kế bởi perfumer Dominique Ropion. Ông cũng là chiếc mũi đằng sau “Carnal Flower” với nốt huệ đẹp lặng người, hay “Portrait of a lady” với hồng và hoắc hương đầy mê hoặc. Với Vetiver, nốt hương bài được kết hợp nhuần nhuyễn với đàn hương, tuyết tùng, nhựa Myrhh và xạ hương musk. Nói đến sự kết hợp của musk và vetiver, đâu đó người ta vẫn nhớ và yêu mến Encre Noir – mùi mực đen của đàn ông – trên nền vetiver tuyệt đẹp từ perfumer Nathalie Lorson. Ở Vetiver Extraordinaire, tôi thấy tính cách của người mặc được khắc hoạ rất rõ ràng. Thẳng thắn, thành khẩn, nhưng-thu-hút-không-cần-che-giấu. Đây không phải mùi hương của những kẻ thích giấu mình. Hương bài mang nội lực và được xem là “fragrance of the soil” – mùi hương của đất. Đất vững chãi, có phần an phận, nhưng ấm áp và dễ được người cậy tin. Nhựa thơm đem chút màu sắc tôn giáo vào bản hương, tôi vẫn thấy trong bảng lảng hương khói mờ ảo, ở một góc, khum khum có bóng dáng người quỳ gối, tay gác lên bệ ghế thánh đường. Nguyện cầu.
Tôi mặc vetiver không phải mấy lúc vui. Đây cũng không phải mùi hương để thay đổi tâm trạng. Tôi chọn vetiver những lúc muốn trò chuyện với chính mình, hay đúng hơn là muốn trấn an mình. Tôi mạng thổ, tôi tin vào sự vững chãi của đất. Bằng an như đất, vững chãi như đất, cứng mềm như đất. Vetiver được đất ôm trọn mà nuôi dưỡng, nghiễm nhiên cũng là nguyên liệu tôi đặc biệt yêu.
Cứ để đầu óc phảng phất vetiver thêm độ tuần nữa. Biết đâu lúc thành phố hết cách ly, khi mọi cảm xúc tươi tắn vui vẻ trở lại xâm lấn, tôi lại rời mặt đất mà bay nhảy với những sáng tạo mới. Còn bây giờ, thì hỡi gỗ và gia vị, khứu giác của tôi vẫn là “nô lệ” của các bạn. Cứ tiếp tục tìm hiểu nhau đi!
Rei.
