Tinh dầu đuợc sử dụng như một liệu pháp tự nhiên kỳ diệu. Từ xưa, thiên nhiên chính là thuốc. Bằng việc sống dựa vào thực vật mà thiên nhiên ban tặng, sức khỏe và tinh thần của con người đuợc cân bằng.
Tinh dầu, theo đúng tên gọi, là tinh chất của thực vật dưới dạng thể lỏng sánh tựa dầu, là kết quả của quá trình chưng cất trong thời gian dài qua các phương pháp các nhau. Các phương pháp đuợc biết đến hiện nay bao gồm:
Phương pháp tách hương liệu của hoa (Enfleurage)
Thường áp dụng cho các lọai hoa có cánh mỏng và rất khó để lấy tinh dầu như hoa lài, ylang ylang. Phương pháp này là một trong những phương pháp thủ công từ rất xa xưa có bắt nguồn từ nước Pháp.
Để lấy đuợc tinh dầu từ những cánh hoa mỏng manh, người ta quét một lớp mỡ động vật đuợc gọi là pomade lên những khung sắt và xếp hoa lên đó. Lớp mỡ sẽ từ từ hút lấy tinh dầu từ hoa, cũng là lúc hoa dần tàn đi. Sau đó, lớp mỡ này đuợc hòa tan vào cồn (alcohol) và đun nhiệt độ.
Sau khi cồn đã bay hơi hoàn toàn, còn lại chính là tinh chất – absolute. Quá trình này rất công phu và tốn nhiều thời gian, nhưng đó là cách duy nhất để có đuợc tinh dầu của những loài hoa mỏng manh và dễ tàn trước khi lấy đuợc tinh dầu như hoa lài (jasmine). Absolute có chất lượng tuyệt vời nhất và hầu như giữ đuợc đúng hệt như mùi hương của hoa tươi, có giá thành rất cao.
Đây chính là phương pháp Grenouille trong tác phẩm “Perfume” đã lấy mùi hương từ các nạn nhân và tạo nên lọai nước hoa đuợc cho là có khả năng thống trị xúc cảm của con người.
Phương pháp ép lạnh (Cold pressed)
Phương pháp ép lạnh là phương pháp lấy tinh dầu từ vỏ của các lọai thực vật. Phương pháp này không sử dụng nhiệt hay bất kỳ dung môi nào. Hầu hết các tinh dầu thuộc họ cam quýt (citrus) đuợc chiết xuất theo cách này, bao gồm tinh dầu buởi, chanh sần, tinh dầu chanh tây và tinh dầu cam.
Về mặt kỹ thuật chiết xuất, khó có thể nói đây là tinh dầu hoàn toàn. Tuy nhiên. tinh dầu đuợc chiết xuất theo phương pháp ép lạnh cũng đuợc xem là tinh dầu có khả năng trị liệu. Tuy nhiên, một điều quan trọng trong phương pháp này là nguồn nguyên liệu thực vật. Vì vỏ là nguyên liệu chiết xuất, nếu trên bề mặt vỏ có thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật sẽ ảnh huởng đến chất luợng lẫn mùi hương của tinh dầu.
Chưng cất hơi nước (Stream distillation)
Chưng cất hơi nước là phương pháp phổ biến nhất cho đến hiện tại, áp dụng cho đa số các lọai tinh dầu. Nếu nói đến tinh dầu có khả năng trị liệu, thì bên cạnh phương pháp ép lạnh, phương pháp chưng cất hơi nước là hai phương pháp hàng đầu. Nếu tinh dầu không đuợc chiết xuất bởi một trong hai phương pháp này thì thông thường không có khả năng trị liệu.
Ảnh: Phuơng pháp chiết xuất hơi nứoc – Nguồn: google
Thọat tiên, thảo dược/nguyên liệu chiết xuất đuợc đưa vào thiết bị chưng cất cùng với nuớc tinh khiết. Độ tinh khiết của nước phải đạt chuẩn để đảm bảo chất luợng cao nhất cho tinh dầu chiết xuất.
Với phương pháp chiết xuất hơi nước, nhiệt đun phía dưới thiết bị chưng cất sẽ làm hơi nuớc bốc lên, cuốn theo tinh dầu đi theo đường ống dẫn, đến đoạn đi qua ống dẫn đuợc làm lạnh, hơi nước sẽ ngưng tụ thành giọt và cho ra hợp chất gồm hydrosol và tinh dầu.
Tinh dầu là một lớp rất mỏng, nguyên chất, nặng hơn nên nổi trên bề mặt hydrosol. Hydrosol, hay còn gọi với những tên như nước thảo dược, nước chưng tinh dầu, là phần nước thảo mộc đã cuốn trong đó một lượng tinh dầu khoảng 0.02%. Sau khi tách hết phần nước hydrosol, ta sẽ thu đuợc tinh dầu nguyên chất. Phần nước hydrosol thu đuợc là nguyên liệu quý có thể tái chưng cất tinh dầu, hoặc lọc lại trong một quá trình khác để loại bỏ triệt để các thành phần cặn hữu cơ và sử dụng cho mục đích chăm sóc da và sức khỏe.
Phương pháp chiết xuất dung môi (Solvent extraction)
Đến nay, đây là phương pháp hầu như đuợc sử dụng chủ yếu trong ngành nước hoa. Quy trình chiết xuất sẽ sử dụng các chất hóa học như exane, acetone, di-methylene-chloride… Chính vì vậy, chất đuợc chiết xuất không đuợc xem là tinh dầu có khả năng trị liệu (therapeutic oil) mà đơn thuần là dầu hương liệu đuợc sử dụng làm nguyên liệu để bào chế nước hoa.
Trong phương pháp này, thực vật sử dụng để chiết xuất sẽ đuợc nhúng vào dung dịch dung môi để trở thành thể rắn – gọi là “concrete”. Khi cho thể rắn này vào cồn, các hạt dầu sẽ đuợc giải phóng. Dầu đuợc tách ra khỏi hợp chất này đuợc sử dụng trong hầu hết các sản phẩm mùi hương, làm đẹp, dưỡng hiện nay (gần 98%). Các sản phẩm đó bao gồm như sữa tắm, xà phòng, nến thơm, khử mùi, kem đánh răng…
Ưu điểm lớn của phương pháp này là tiết kiệm rất nhiều thời gian và chi phí đồng thời sản lượng vượt trội so với phương pháp chưng cất hơi nước. Với các ứng dụng đơn thuần về mùi hương, không mang tính chất trị liệu hay chữa lành tinh thần, phương pháp này vẫn đuợc xem là hàng đầu cho mùi hương công nghiệp.
Với góc nhìn của tôi, tôi tin tưởng tuyệt đối vào tinh dầu trị liệu (therapeutic oil). Bởi chỉ với tinh dầu nguyên chất và chưng cất đúng phương pháp mới thừa hưởng đuợc sức mạnh và sự kỳ diệu của mẹ thiên nhiên. Như thể cây cỏ chuyển sự sống từ vỏ, thân, lá, hoa sang một dạng khác, nhưng vẫn mang đuợc “bụi tiên” trong mình. Và phép màu hàn gắn của bụi tiên là vĩnh viễn.
Sài Gòn, 20/08/17
Rei Nguyen (tham khảo thêm tại blog của Rei Nguyen tại đây)
Xem thêm các sản phẩm của NOTE
